Trwają prace konserwatorsko-renowacyjno-rekonstrukcyjne na Cmentarzu na Starej Rossie w Wilnie. Dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego odnowione zostaną dwa obiekty: grobowiec rodziny Chlebińskich i nagrobek rodziny Kątrymów. Prace prowadzi Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” we współpracy ze Społecznym Komitetem Opieki na Starą Rossą w Wilnie.
Projekt jest kontynuacją działań realizowanych przez Fundajcę „Pomoc Polakom na Wschodzie” realizowanych w latach 2018-2024 z dofinansowania Kancelarii Senatu RP, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zapoczątkowany został na prośbę Ambasady RP w Wilnie.
GROBOWIEC RODZINY CHLEBIŃSKICH – grobowiec ziemny na planie prostokąta ujęty opaską przechodzącą u wezgłowia w ściankę. Ścianka z uproszczonym gzymsem, przed nią pierwotnie żeliwny krzyż na cokole w formie skałek. Krzyż niezachowany. Na cokole od frontu i na prawym boku inskrypcja ryta. Na opasce na bokach żelazne ogrodzenie.
Inskrypcje umieszczone na nagrobku:
1) Tu spoczywa / S. P. / Marya / z Bożków / CHLEBIŃSKA / um. 29 stycz. 1885. / wieku lat 24. / pokój Ci droga żono i matko //.
2) Ś.+ P. / KAZIMIERZ CHLEBIŃSKI / ZM. 18 STYCZNIA 1899 R. / WIEKU LAT 46. / – / S. + P. / Z SZABOTÓW / JÓZEFA CHLEBIŃSKA / ZM. 23
STYZNIA 1914 R. / WIEKU LAT 55 / – / Ś. + P. / KAROLINA SZABOT / ZM. 28 STYCZNIA 1908 R. / WIEKU LAT 80 //.
NAGROBEK RODZINY KĄTRYMÓW – pomnik nagrobny w obecnej chwili stanowi dwustopniowy granitowy cokół na cementowej podstawie. Do czasów obecnych nie zachował się krzyż łaciński wieńczący kompozycję ani płyta inskrypcyjna z frontu pomnika. Obiekt odkuto z drobnoziarnistej skały o szarej barwie.
Pole inskrypcyjne znajduje się na froncie niższego stopnia cokołu. Wyryto tam kutą wgłębnie treść:
KSIĄDZ ANTONI KONSTANTY
KĄTRYM
BYŁY PROBOSZCZ KOŚCIOŁÓW WILEŃSKICH
ŚŚ PIOTRA I PAWŁA GÓRY ZBAWICIELA
I ŚWIĘTEGO STEFANA.
UR. 1840 + 1922 R.
ZE SWOIM OJCEM ANTONIM
I MATKĄ SWOJĄ AGATĄ –MARCJANNĄ
PROSZĄ PRZECHODZĄCYCH O ZMÓWIENIE
WIECZNE ODPOCZNIENIE.
Drugi stopień cokołu dekorowany jest od frontu motywem kielicha z hostią i napisem IHS, stojący na księdze ze znakiem krzyża. Poniżej zakomponowana jest wnęka po niezachowanej tablicy. Po lewej i prawej stronie drugiego stopnia cokołu znajdują się dwa pola inskrypcyjne z treścią:
S. + P. KSIĄDZ KAZIMIERZ KĄTRYM ZAKONU Ś. DOMINIKA BYŁY PROFESSOR ŻMUJDZSKICH KALWARIJSKICH SZKÓŁ UR. 1800 † 1865 R. ZMARŁY W WEREJKACH Z BRATEM SWOIM JÓZEFEM BYŁYM ARCHIWISTĄ GRODZIEŃSKIEGO MAGI-STRATU, ZMARŁY W GRODNIE Z ŻONĄ JEGO KLEMENTYNĄ PROSZĄ O ODMÓWIENIE: A DUSZE WIERNYCH ZMARŁYCH PRZEZ MIŁOSIERDZIE BOŻE NIECH ODPOCZYWAJĄ W POKOJU WIECZNYM AMEN.
oraz:
Ś. + P. KSIĄDZ KASPER KĄTRYM ZAKONU Ś. DOMINIKA ZE ŻMUJDZKIEGO ROSSIEŃSKIEGO KLASZTORU UR. 1805 † 1880 ZMARŁY W GRODNIE PROS PRZECHODZĄCYCH O ZMÓWIENIE A DUSZE WIERNYCH ZMARŁYCH PRZEZ MIŁOSIERDZIE BOŻE NIECH ODPOCZYWAJĄ W POKOJU WIECZNYM AMEN.
Granitowy pomnik ustawiony jest na prostokątnej cementowej podstawie i masywnym betonowym korpusie. Po obwodzie podmurówki poprowadzone jest kute żelazne ogrodzenie z dekoracyjnymi motywami w narożach wystającymi ponad wysokość balustrady. Z przodu ogrodzenia umieszczono dwuskrzydłową furtę.
W mogile zapewne spoczywają członkowie starej rodziny szlacheckiej ze Żmudzi o nazwisku Kontrym (herbu Konopacki). Kazimierz Kątrym (1800-1865) długoletni ksiądz w Werejkach w powiecie wołkowyskim (obecnie Białoruś). Zgromadził pokaźny (prawdopodobnie ponad 200 tomów) księgozbiór. Największa część tego zbioru (około 100 tomów) znajduje się w Grodnie w Historyczno-Archeologicznym Muzeum w dziale starych druków i rzadkich książek, część publikacji znajduje się w bibliotekach wileńskich. Zbiory są interesujące nie tylko ze względu na skład, ale również dzięki znakom ksiąg – prawie wszystkie sygnowane są pieczęcią Kazimierza Kątryma i własnymi wpisami. Jak wynika z kalendarzy kościelnych i materiałów dominikańskich kapituły klasztornych, K. Kątrym w 1824 r. studiował w nowicjacie klasztoru w Ostrowie, gdzie wymieniany jest wśród 34 braci kleryków i nowicjuszy (Frates Clerici Novitti). W 1825 r. został przyjęty do klasztoru dominikańskiego, w latach 1827-1828 w Grodnie studiował filozofię, zaś w 1832-1834 w szkole w Kalwarii Żmudzkiej wykładał język polski i łacinę. W 1838-1840 został mianowany proboszczem parafii w Kraśniku w obwodzie grodzieńskim, od 1841 – proboszcz w Werejkach. Warto zauważyć, że zapis nazwiska na nagrobku w formie ,,Kątrym” jest przykładem zmian pisowni, a nieraz brzmienia, wynikających z urzędowych zapisów cyrylicą i późniejszych transkrypcji polskich z tych dokumentów, a także ortograficznych nieporozumień i błędów, nieraz tu spotykanych.
Planowane zakończenie prac – wrzesień 2025 r.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego
